Tìm hiểu về phương pháp CANSLIM trong đầu tư chứng khoán

Thị trường chứng khoán đang trong giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ không chỉ ở Việt Nam mà trên quy mô toàn thế giới. Chúng ta đang chứng kiến làn sóng đầu tư F0 mạnh mẽ nhất từ trước tới nay. Tuy là một thị trường hấp dẫn với vô vàn cơ hội sinh lời nhưng nếu không có kiến thức và phương pháp phân tích phù hợp thì đối với nhiều nhà đầu tư mới và cũ, rủi ro có thể gặp phải là rất cao. Nếu bạn đang có ý định thử sức ở thị trường này hoặc là nhà đầu tư mới còn lúng túng và chưa biết cách lựa chọn mã cổ phiếu nào để đầu tư, bài viết này sẽ giới thiệu một phương pháp giúp bạn có thể tự đánh giá cổ phiếu một cách hiệu quả mang tên - CANSLIM.

1. CANSLIM là gì?

CANSLIM là tên viết tắt của một bộ các phương pháp đầu tư tăng trưởng và lọc cổ phiếu kinh điển trên thị trường chứng khoán do William O’Neil - người được mệnh danh là “Phù thủy phố Wall” phát triển. Sinh ngày 25/03/1933 tại Oklahoma và lớn lên tại Texas, O’Neil là một doanh nhân, nhà môi giới chứng khoán và đồng thời là một nhà văn nổi tiếng người Mỹ. Ông còn được biết đến với vai trò là người sáng lập công ty môi giới chứng khoán William O’Neil vào năm 1963 và tạp chí tài chính Investor’s Business Daily năm 1983 – đối thủ cạnh tranh của The Wall Street Journal. Trong giai đoạn 1950 đến 2000, trên cương vị là một người môi giới chứng khoán, O’Neil đã quan sát, nghiên cứu những những cổ phiếu có lợi nhuận cao nhất và xây dựng chiến lược đầu tư nổi tiếng này trong cuốn sách “How to Make Money in Stocks” (Làm giàu qua đầu tư chứng khoán). Sự thành công của CANSLIM đã đưa ông trở thành người trẻ tuổi nhất có chỗ đứng trên sàn chứng khoán New York (NYSE) ở tuổi 30.

CANSLIM là viết tắt chữ cái đầu của các tiêu chí xác định các cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng, cụ thể như sau:

C - Current quarterly earnings per share: Tăng trưởng thu nhập Quý hiện tại

A - Annual earnings growth: Tăng trưởng lợi nhuận hàng năm

N - New products, New Management, New Highs: Sản phẩm mới, ban quản lí mới, mức giá mới

S - Share outstanding: Lượng cung – cầu cổ phiếu

L - Leading industry: Cổ phiếu dẫn đầu

I – Institutional Sponsorship: Sự ủng hộ của các định chế tài chính, quỹ đầu tư

M – Market direction: Định hướng thị trường

Khác với những cách tiếp cận truyền thống, CANSLIM là mô hình kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật. Phương pháp này cho phép đánh giá, lựa chọn cổ phiếu qua việc kiểm định 7 yếu tố thường được thấy ở những cổ phiếu tăng trưởng mạnh mẽ trong quá khứ cùng với lịch sử giao dịch của chúng. Sở dĩ được coi là phương pháp ít rủi ro do CANSLIM đã tránh những khoản thua lỗ lớn bằng cách tận dụng các lệnh cắt lỗ để chuyển về tiền mặt.

Vì vậy, CANSLIM có thể đem lại lợi nhuận khá ổn định nếu được áp dụng một cách có kỷ luật và nguyên tắc, phù hợp với các nhà đầu tư ưa chiến lược phòng thủ. Tính hiệu quả và thành công của phương pháp này đã được chứng minh trong thực tế nhiều năm nay. Dù thực tế, không hề có một công thức thành công cố định cho mọi nhà đầu tư nhưng trước khi ta có thể tự phát triển cách thức riêng cho bản thân thì cách nhanh nhất là học hỏi và nghiên cứu các phương pháp đã thành công trên thị trường.

2. 7 đặc điểm của một cổ phiếu thành công theo CANSLIM

Sau đây là phần giải thích cụ thể 7 chữ cái tượng trưng cho 7 yếu tố tạo nên thành công cho một cổ phiếu:

2.1. C - Current Quarterly Earnings Per Share (Tăng trưởng thu nhập Quý hiện tại)

Dựa theo quan sát của mình, O’Neil đã phát hiện ra rằng các công ty đều trải qua thời kỳ tăng trưởng thu nhập hằng quý cao, ở mức trên 70% trước khi bước vào giai đoạn tăng giá cổ phiếu mạnh. Ông khuyến nghị:

● EPS quý gần nhất và quý gần liền kề tăng trưởng phải ít nhất 20% – 25% so với quý cùng kỳ  (ví dụ: quí II năm 2010 với quí II năm 2009. Cần so sánh EPS với cùng kỳ năm trước để loại bỏ các ảnh hưởng của yếu tố mang tính thời vụ.

● Thu nhập phải đến từ hoạt động kinh doanh chính, cốt lõi của doanh nghiệp, không tính đến những khoản thu nhập bất thường, chỉ xảy ra 1 lần.

● Tăng trưởng lợi nhuận cần đi đôi với tăng trưởng doanh thu thì mới có ý nghĩa, nếu không có tăng trưởng doanh thu tương ứng thì không thể duy trì tăng trưởng lợi nhuận.

2.2. A - Annual Earnings Increases (Tăng trưởng lợi nhuận hàng năm)

Ở đây, một lần nữa William O’Neil có đề cập tới tiêu chí lợi nhuận hằng năm, dựa vào chỉ số EPS hàng năm tăng trưởng đều đặn ta có thể tìm ra những doanh nghiệp tăng trưởng tốt mà không tính đến yếu tố chu kỳ kinh doanh

● Lợi nhuận dương và tăng liên tục trong 3 năm liên tiếp; lựa chọn các doanh nghiệp có tỷ lệ tăng trưởng lợi nhuận hàng năm tăng ít nhất 25% và ưu tiên doanh nghiệp có doanh số tăng mạnh trong thời gian gần nhất.

● EPS bình quân tăng trưởng từ 20 – 25% trở lên hàng năm.

● Lợi nhuận sau thuế liên tục tăng cao và đạt các đỉnh mới trong các quý gần nhất.

● Tỷ suất lợi nhuận ROE từ 17% trở lên cho thấy công ty đang sử dụng vốn hiệu quả

2.3. N - New Products, New Management, New Highs (Sản phẩm mới, ban quản lí mới, mức giá mới)

● Một tín hiệu tuyệt vời cho sự bật tăng giá cổ phiếu của công ty trong tương lai là phát triển thành công những sản phẩm, dịch vụ vượt trội về tính năng, giá cả, hoặc thay máu cơ cấu bộ máy quản lý với quan điểm con người mới, ý tưởng mới.

● Mua cổ phiếu khi nó vừa tăng đột phá từ những giá trị ổn định và sắp hoặc đã leo lên những đỉnh giá mới. Một vài sự tăng giá mạnh mẽ có thể theo sau những giới hạn bị phá vỡ. Đi ngược với quan điểm  "mua thấp bán cao" đã tồn tại lâu đời trên thị trường, O'Neil có một kết luận đáng ngạc nhiên cho rằng "Mua cao bán cao hơn".

2.4. S - Supply and Demand (Lượng cung – cầu cổ phiếu)

Lượng cổ phiếu được giao dịch trên thị trường cũng là một tín hiệu chỉ ra xu hướng giá. Thực tế ta thấy lý do cốt lõi điều khiển giá cổ phiếu biến động là quan hệ cung - cầu. Nếu lượng cổ phiếu bán ra (cung) nhiều hơn lượng mua vào (cầu), giá cổ phiếu sẽ giảm và ngược lại.

● Việc mua lại cổ phiếu của chính doanh nghiệp (cổ phiếu quỹ) có thể là một dấu hiệu tốt, cho thấy  doanh nghiệp và các nhà đầu tư đang kỳ vọng sự tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận trong tương lai.

● Khối lượng giao dịch cổ phiếu hàng ngày cần cao hơn khối lượng giao dịch trung bình của cổ phiếu đó ba tháng trước đó. Khối lượng giao dịch tại điểm đột phá lên 1 mức giá trần mới phải tăng tối thiểu 50% so với khối lượng giao dịch bình quân của 50 phiên trước đó.

● Hiện tượng chuyển hướng tập trung từ các cổ phiếu vốn hóa thấp sang vốn hóa cao và ngược lại có thể xảy ra trong mỗi chu kỳ thị trường. Nhà đầu tư cần bám sát thị trường để đưa ra quyết định hợp lý.

2.5. L - Leader or Laggard (Cổ phiếu dẫn đầu hay Cổ phiếu đội sổ)

● Lựa chọn những doanh nghiệp thật sự tốt, dẫn đầu trong ngành dựa vào đánh giá lợi thế cạnh tranh hoặc dựa vào sức mạnh giá cổ phiếu (giá cổ phiếu cao hơn đối thủ cạnh tranh, thậm chí cao hơn 80% trong thị trường chứng khoán) Tránh mọi cổ phiếu đội sổ.

● Khi thị trường tăng trưởng có đợt điều chỉnh giá, O’Neil cũng gợi ý tìm mua các cổ phiếu dẫn đầu mới vào thời gian này, đồng thời lựa chọn các cổ phiếu có mức giảm giá ít nhất (%) cũng khá an toàn.

Để đánh giá và tìm ra những cổ phiếu tăng trưởng hàng đầu mỗi ngành và cổ phiếu đội sổ, O'Neil đã xây dựng nên chỉ số RS rating có tác dụng so sánh hiệu suất giá của một cổ phiếu so với các cổ phiếu khác trong 12 tháng gần nhất.  Trên thang từ 1-99, RS càng cao tức là cổ phiếu càng ưu việt. Ở đây ta cần chú ý phân biệt chỉ số RS rating của O'Neil với RSI trong phân kỹ thuật.

2.6. I - Institutional Sponsorship – Sự ủng hộ của các định chế tài chính, quỹ đầu tư

● Ưu tiên những cổ phiếu được nắm các tổ chức lớn ủng hộ, đặc biệt là các tổ chức uy tín (các tập đoàn bảo hiểm, quỹ đầu tư, ngân hàng,…) bởi khi công ty không hấp dẫn với các tổ chức đầu tư thì triển vọng tăng giá cổ phiếu là không đáng kể.

● Những cổ phiếu có số lượng tổ chức bảo trợ tăng lên hoặc được các tổ chức lớn mua vào thêm trong quý gần nhất cũng là sự lựa chọn không tồi.

● Để có thể nhận định chung tình hình, việc tìm hiểu về thành tích cũng như tiêu chí hay quan điểm đầu tư của các tổ chức đó là cần thiết.

● Sẽ là một tín hiệu xấu khi nội bộ công ty hay các tổ chức liên tục bán ra 1 cổ phiếu.

2.7. M - Market Direction – Định hướng thị trường

Một cổ phiếu dù đáp ứng tất cả đặc điểm trên nhưng nếu không phù hợp với xu hướng của thị trường thì sẽ không thể tăng giá. Dấu hiệu nhận biết một cổ phiếu tăng trưởng thường là khoảng 75% số cổ phiếu trên thị trường đi theo xu hướng của nó. Nhà đầu tư cần:

● Thận trọng theo dõi xu hướng của thị trường và sự dịch chuyển của các dòng tiện.

● Mua cổ phiếu vào thời điểm thích hợp.

O’Neil cũng phân thị trường ra thành 3 xu hướng, và đề xuất 3 hành động cụ thể tương ứng bao gồm:

- Tích lũy tăng giá: Nên mua cổ phiếu.

- Tăng dưới áp lực bán: Cẩn trọng xuống tay với các vị thế mua mở rộng với khối lượng thấp. Khi  xuất hiện những dấu hiệu cổ phiếu suy yếu, nên cân nhắc đóng vị thế một phần.

- Thị trường điều chỉnh: tập trung quản lý rủi ro, duy trì tỷ lệ tiền mặt ở mức cao trong tài khoản.

3. Áp dụng CANSLIM vào thị trường chứng khoán Việt Nam

Dưới đây là 4 bước cơ bản giúp bạn ứng dụng phương pháp CANSLIM để lọc và tìm ra những cổ phiếu có khả năng thành công. Tuy nhiên, mỗi trader đều có một cách riêng để lựa chọn những cổ phiếu chất lượng nên việc vận dụng cả yếu tố định lượng và định tính (tâm lý, kinh nghiệm, dự báo) là vô cùng quan trọng.

Bước 1: Xây dựng dữ liệu

- Đọc các báo cáo tài chính của doanh nghiệp trong tối thiểu 3 năm gần nhất: đơn giản nhưng tốn nhiều thời gian, có thể bỏ lỡ cơ hội đầu tư

- Tham khảo và ứng dụng những bài phân tích của chuyên gia chứng khoán, các tổ chức tài chính lớn, uy tín.

Bước 2: Tận dụng bộ lọc sẵn có

Hiện nay, các nhà đầu tư có thể sử dụng những bộ lọc cổ phiếu sử dụng cả phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật, được thiết kế sẵn ở trên các website của các báo kinh tế, tài chính hay các công ty chứng khoán. Một số nguồn có thể tham khảo như Vietstock, cafeF, VNdirect hay các sàn giao dịch chứng khoán.

Bước 3: Cập nhật xu hướng thị trường, chọn đúng thời điểm

Thời gian giải ngân phù hợp là khi thị trường đang trong giai đoạn tích cực tăng giá hoặc khẳng định xu hướng tăng giá. Bạn cần chắc chắn về đà tăng trưởng của thị trường hay ít nhất là có sự xuất hiện của dấu hiệu tạo đáy với “ngày lấy đà” ở trong giai đoạn thị trường điều chỉnh.

Bước 4: Chiến lược thoát hiểm

- Việc bán một cổ phiếu trước khi nó tạo đỉnh và điều chỉnh giúp giảm rủi ro đi đáng kể cho những lần điều chỉnh sau đó và bảo toàn vốn.

- CANSLIM cho thấy sau khi thu lại cả gốc và lãi của khoản đầu tư cũ và mua một cổ phiếu khác, bạn cũng có khả năng đạt được khoản lợi nhuận gia tăng nhiều hơn.

William O’Neil đã nói rằng “... khi bạn mới khởi đầu, tốt hơn hết là hãy tập trung vào những vấn đề cơ bản”. Nếu bạn không thể nhớ hết những nguyên tắc phức tạp, thì theo như lời khuyên của O’Neil “giữ mọi thứ đơn giản”, 3 điều căn bản mà bạn cần nhớ để có thể lựa chọn cổ phiếu tăng trưởng bao gồm:

1. Mua cổ phiếu khi thị trường tích cực và phòng thủ khi thị trường bắt đầu xuất hiện dấu hiệu xấu.

2. Ưu tiên lựa chọn các công ty có tăng trưởng lợi nhuận cao, sản phẩm, dịch vụ hoặc đội ngũ lãnh đạo mới.

3. Mua các cổ phiếu được nhiều nhà đầu tư, tổ chức tài chính ủng hộ, nắm giữ và cẩn trọng khi xảy ra hiện tượng bán tháo.

Kết luận

Qua các thông tin trên đây, có thể thấy việc lọc cổ phiếu theo phương pháp CANSLIM với sự kết hợp của phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản, sự dịch chuyển của dòng tiền, tình hình và triển vọng kinh doanh của doanh nghiệp là một phương pháp tương đối hiệu quả và toàn diện.

Đến nay CANSLIM vẫn chứng minh tính hiệu quả của nó qua những biến động thăng trầm của thị trường. Đây là kết quả nghiên cứu được O’Neil phát triển dựa trên cách vận hành thực tế khách quan của thị trường và nền kinh tế chứ không thuần túy là quan điểm và kinh nghiệm cá nhân. Do vậy nó phù hợp với tất cả nhà đầu tư với sự hướng dẫn cụ thể và việc giảm thiểu yếu tố chủ quan đến mức tối thiểu.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản về phương pháp đầu tư thú vị này. Không có một công thức khuôn mẫu nào đảm bảo 100%, hơn ai hết bạn phải là người hiểu rõ chiến lược của bản thân và doanh nghiệp, áp dụng các phương pháp một cách linh hoạt. Bạn nên nhớ rằng, không công cụ nào có thể giúp bạn 100% cả. Chúc bạn thành công!